Varano czyli szkoła jazdy (2001)

Varano czyli szkoła jazdy

W kwietniu 2001 r. dwóch członków klubu IKAR odwiedziło Centro Internazionale Guida Sicura Alfa Romeo. Artykuł z opisem tej renomowanej szkoły bezpiecznej i sportowej jazdy powinien się był ukazać wkrótce później, wiedziałem jednak, że jego znaczenie praktyczne będzie znikome. Pomysł zebrania grupy chętnych, by pojechać na szkolenie w ośrodku odległym o 3 tysiące km (licząc podróż tam i z powrotem), z kosztami dojazdu, pobytu i barierą językową, byłby i tak trudny w realizacji. Przeszkodą, która czyni go mało realnym, są ceny kursów. Powiedzmy szczerze: szkoła w Varano jest po prostu bardzo droga. Niemniej, niniejszą relację, zaległą od roku, można potraktować jako ciekawostkę.

Miejscowość Varano de’Melegari położona jest koło Fornovo, o 30 km na południowy zachód od Parmy. Dojeżdża się do niej autostradą A15, wiodącą wzdłuż rzeki Taro, dopływu Padu, a na zjeździe Fornovo należy wybrać lokalną szosę, która biegnie doliną rzeki Ceno. Po 9 km jest się na miejscu, wjeżdżając do miejscowości Varano trzeba tylko skręcić w lewo przy drogowskazie na „Autodromo”. Jeszcze most nad potokiem i kawałek dalej, po lewej stronie, brama obiektu, ozdobiona tablicami z logo firm Alfa Romeo i Maserati. Duży parking, rząd kilkunastu garaży, na których nadbudowane są trybuny. Każdy z nich jest przelotowy, po wjechaniu z parkingu, drugimi drzwiami wyprowadza się pojazd prosto do paddocku, wychodzącego na prostą startową toru. W biurze oczekuje nas Gordon de’Adamich, syn Andrei, założyciela Centro, byłego kierowcy wyścigowego, który w latach 60. odnosił sukcesy na Alfa Romeo GTA oraz 33, a później startował w Formule 1. W ciągu dwóch najbliższych godzin poznamy najpierw sam obiekt, a następnie program i warunki odbywania kursów szkoleniowych.

Tor zbudowany w dolinie, na lekko nachylonym terenie, ma długość kilku kilometrów, dziesięć zakrętów w prawo i pięć w lewo; trzy z nich, to nawroty pod kątem 180 lub więcej stopni. Na odcinku przed metą zainstalowane są zraszacze, umożliwiające zwilżenie nawierzchni, a na jednym z nawrotów znacznie mocniejsza instalacja wodna z blokadą studzienek odpływowych pozwala pokryć asfalt warstwą wody dla wywołania aquaplaningu. Pięć zakrętów na odcinku toru naprzeciw prostej start-meta zostało zaprojektowanych specjalnie z myślą o przejazdach samochodami na trolleyach. Na jednej z prostych tor ma zwiększoną szerokość, umożliwiającą ustawienie slalomu dla potrzeb treningu przenoszenia obciążeń bocznych. Oprócz zasadniczej trasy jest kilka wariantów, w tym specjalne łączniki, dzięki którym można zamknąć mniejsze pętle lub zmienić kierunek przejazdów. Po obu stronach toru znajdują się dwa duże place z urządzeniami do ćwiczeń: płyta poślizgowa z nawierzchnią z żywic syntetycznych, slide machine (o której później), pagórki, garby i tarki, pasy nawierzchni o różnej przyczepności, aparatura telemetryczna.

Andrea de Adamich, założyciel i szef Centro.

Ośrodek oficjalnie nazywa się Centro di Guida Sicura – bezpiecznej, a nie sportowej jazdy, bo określenie guida sportiva powodowałoby trudności prawno-administracyjne. Jako główny cel stawia sobie kształtowanie biegłości technicznej, wysokiego poziomu umiejętności prowadzenia samochodu. W praktyce chodzi o połączenie kilku dziedzin: pełnego zaufania do siebie, jazdy ze świadomością zachodzących zjawisk, przyjemności płynącej z pełnego opanowania maszyny i bezpiecznego poruszania się po drogach. Nie trzeba dodawać, że chodzi o jazdę dynamiczną i skuteczną, w której elementy jazdy sportowej służą zwiększeniu bezpieczeństwa. Tak więc pierwiastek „sportivo”, którego brakuje w nazwie, w rzeczywistości obecny jest na wszystkich etapach kursu. Przekonuje o tym choćby lista ponad 40 instuktorów, z których wszyscy są kierowcami wyścigowymi, a niektórzy cieszą się sławą międzynarodową, jak Ivan Capelli, Giorgio Francia, Fabrizio Giovanardi, czy Nicola Larini.

Kurs rozpoczyna się od wykładu na temat teorii bezpiecznej jazdy, podzielonego na dwie części, ilustrowanego filmami i animacjami komputerowymi. Następnym etapem jest przejazd kilku okrążeń toru w parach uczeń-instruktor, służący ocenie poziomu zaawansowania ucznia. Ten i następne etapy „dynamiczne” kursu, czyli wszystkie ćwiczenia praktyczne, rejestrowane są na wideo przez zainstalowane w samochodach kamery i składają się na zapis „roboty za kierownicą”, wykonanej przez ucznia w ciągu całego kursu. Nagrana w ten sposób kaseta VHS służy do analizy zachowań i reakcji w drugim cyklu teoretycznym, a na zakończenie zabierana jest przez ucznia jako pamiątka. Ponieważ zajęcia odbywają się w małych grupach, ćwiczących jednocześnie w różnych częściach obiektu, obraz wideo z przejazdu danej grupy uczniów, transmitowany w czasie rzeczywistym na telebimy w sali wykładowej, może być na bieżąco analizowany przez instruktora dla innej grupy.

Czas do końca dnia wypełniają zajęcia praktyczne o rosnącym stopniu trudności. Zaczyna się od prawidłowej pozycji za kierownicą. Punkt drugi, to optymalny tor jazdy. Przykład: przy wejściu w dany zakręt po niewłaściwej trajektorii prędkość graniczna, powyżej której samochód nie utrzyma się na drodze, wynosi 70 km/h. Przejeżdżając go po idealnym torze, podnosi się ten limit do 90 km/h. Rozwiązaniem zalecanym jest jazda po optymalnym torze z prędkością 70 km/h, z zachowaniem marginesu bezpieczeństwa na nieprzewidziane utrudnienia (przeliczalnego na 20 km/h). Do wyboru właściwego toru jazdy przywiązuje się dużą wagę. Podczas wielu okrążeń toru uczniowie, jadąc w towarzystwie instruktorów, trenują operowanie kierownicą, przyśpiesznikiem, biegami i hamulcem z różnymi prędkościami, na wielu typach zakrętów, w sekwencjach kilku łuków następujących po sobie, na różnych nawierzchniach i nachyleniach drogi.

Punkt trzeci: nieprzewidziane przeszkody; techniki szybkiej i prawidłowej reakcji. Teza: naturalne, instynktowne reakcje człowieka są w sytuacjach drogowych z reguły nieprawidłowe. Tylko świadoma, racjonalna i ćwiczona reakcja umożliwia połączenie hamowania (element instynktowny) z manewrem ominięcia przeszkody (element racjonalny), wymaga jednak pełnej znajomości zachowania pojazdu i opanowania jego reakcji. Reagowanie na przeszkodę na drodze, pojawiającą się za niewidocznym zakrętem lub zza garbu pagórka. Teoria i praktyka przenoszenia obciążeń, zjawisk podsterowności i nadsterowności. Uczniowie mają okazję wypróbować zachowania samochodów w sytuacjach ekstremalnych.

Punkt czwarty: hamowanie pod kontrolą. Opóźnianie ruchu jest elementem codziennej jazdy, w którym w powszechnej praktyce popełnia się wiele błędów. Najpoważniejsze z nich mogą prowadzić do utraty przyczepności z powodu zablokowania kół lub zbyt dużych i nagłych zmian obciążenia. Jednocześnie, jest to dziedzina, w której kierowcę wspomagają nowoczesne rozwiązania technologiczne, jak układ ABS. Warunkiem bezpiecznej i dynamicznej jazdy jest korzystanie z ABS nie tylko biernie, lecz świadomie, w sposób czynny, wychodzący poza jego podstawową funkcję. Zajęcia odbywają się zarówno na nawierzchni suchej, jak i na mokrym asfalcie, na drobnych nierównościach (tarki), na asfalcie pokrytym warstwą wody i na płycie poślizgowej z nawierzchnią syntetyczną o bardzo małej przyczepności, a także podczas jazdy po równoległych pasach dwóch różnych nawierzchni. Możliwość włączania i wyłączania ABS-u daje okazję do poznania różnych reakcji samochodu i nauki ich opanowywania.

Punkt piąty: jazda po nawierzchniach śliskich. Teoria przewidywania przeszkód i zachowanie w czasie jazdy na nawierzchniach pokrytych wodą, śniegiem, piaskiem, błotem, lodem i olejem. Techniki reakcji na poślizg, kontrowanie, wyprowadzanie z poślizgu. Ćwiczenia na „Skid Car”: sytuacje utraty i odzyskiwania przyczepności, imitowane z małymi prędkościami na samochodach wyposażonych w trolleye, kolejno z napędem na przednie i na tylne koła. „Skid Car”, to specjalny system, dzięki któremu samochód porusza się na standardowych kołach, a instruktor ma, dzięki aparaturze hydropneumatycznej, możliwość uniesienia podczas jazdy kół napędzanych i oparcia odpowiedniej części pojazdu na małych, wąskich trolleyach. Nauka pełnej znajomości i świadomego korzystania z atutów samochodu w zakresie bezpieczeństwa czynnego.

Na zakończenie każdy uczestnik kursu wykonuje po kilka okrążeń toru, a pozostali na bieżąco omawiają z instruktorem jego styl jazdy. Obraz z kamery zainstalowanej w samochodzie może być także przekazywany na telebimy lub na symulatory jazdy.

W czasie kursu grupa podzielona jest na małe podgrupy, z których każda odbywa zajęcia kolejno i na zmianę w różnych częściach obiektu (zasada „archipelagu i zmiany wysepek”). Sprawną komunikację na terenie obiektu zapewniają specjalne pojazdy, przewożące grupy z miejsca na miejsce. W trakcie zajęć korzysta się z kilku urządzeń zaprojektowanych do doskonalenia techniki jazdy.

Slide machine: jest to platforma hydropneumatyczna, uruchamiana elektronicznie, umieszczona na nawierzchni drogi, poruszająca się na boki z różną częstotliwością. Uruchomienie jej w chwili, gdy przejeżdża po niej samochód, umożliwia albo wprowadzenie go w poślizg (przez nagłe wyrzucenie jego tylnych kół z osi jazdy), albo, przy gwałtowniejszym ruchu, imitowanie sytuacji bocznego uderzenia w tylną część nadwozia. To drugie ma na celu trening opanowywania samochodu w chwili wypadku, aby bezpośrednio po uderzeniu nie dopuścić do dalszych kolizji.

Telemetria: aparatura używana m.in. do szkolenia kierowców Formuły 1. Jest to komputerowa rejestracja, pomiar i analiza najważniejszych parametrów stylu jazdy danego kierowcy, w tym czasu i sposobu reakcji w symulowanych sytuacjach awaryjnych.

Symulatory jazdy: zainstalowane w sali ćwiczeniowej imitacje kabin samochodów Alfa Romeo 155 i 156 z ekranami, na których wyświetla się przejazdy toru, m.in. zarejestrowane wcześniej przez kamery w samochodach, podczas ćwiczeń uczniów na trasie.

Symulatory zderzeń. Każda grupa ogląda symulację zderzenia i odpalenie poduszki gazowej, zainstalowanej na symulatorze. Następny każdy z uczniów zasiada w symulatorze i poddawany jest zderzeniu czołowemu z prędkością 10 km/h; jest to pokaz działania i znaczenia prawidłowego zapięcia nowoczesnych pasów z napinaczami.

Pomijam w tej relacji inne oferowane przez Ośrodek udogodnienia: bar, restaurację, sale konferencyjne, własny hotel w Varano, jako sprawy poboczne. Trzeba tylko odnotować, że całe zaplecze jest zapewnione. Za sprawność parku pojazdów odpowiada stały zespół 10 mechaników. Ośrodek posiada też kilkanaście samochodów Maserati Quattroporte i 3200 GT i na życzenie organizuje kursy sportowej jazdy tymi pojazdami, co jest oczywiście o wiele droższe.

Il Centro działa przez cały rok. Większość kursów odbywa się na zamówienie firm dla całych grup, są to np. producenci i dealerzy, szkolący swoich pracowników, lub przedsiębiorstwa utrzymujące duże floty pojazdów. Można także zgłaszać się indywidualnie lub małymi grupami, wtedy jednak nie przysługują ceny preferencyjne. Podstawowy kurs trwa dwa dni; jest także wersja jednodniowa, ale trzeba się liczyć z tym, że znacznie mniej kompletna merytorycznie. Kursy odbywają się w sumie przez ponad 200 dni w roku, w pozostałe dni obiekt wynajmowany jest na wyścigi, dni torowe klubów kolekcjonerskich, zloty oldtimerów, pokazy i premiery prasowe, czy dni otwarte, organizowane przez producentów dla potencjalnych klientów. W dniu, gdy zwiedzaliśmy Varano, tor zajmowała firma Aprilia, prezentująca zainteresowanym nowy model motocykla RS-V.

Park samochodowy Centro (stan z kwietnia 2001 r.)

Dawny park maszynowY

Wszystkie samochody wyposażone są w normalne układy bezpieczeństwa czynnego i biernego, stosowane przez Alfa Romeo, a oprócz tego w: pałąk wzmacniający kabinę, gaśnicę, wyłącznik systemu ABS, radiostację z nagłośnieniem, komunikującą ucznia z instruktorem znajdującym się poza samochodem, kamerę wideo, rejestrującą obraz wnętrza kabiny i drogi oraz nadajnik przekazujący obraz z kamery na telebim w sali wykładowej. Sześć samochodów wyposażonych jest w system telemetrycznego pomiaru danych Magneti Marelli, przejęty z programów treningowych Formuły 1.

Warunki i ceny kursów – stan na kwiecień 2001 r.

Jeden typ kursu „jazdy bezpiecznej z elementami jazdy sportowej” (jeden poziom, umiejętności uczniów są praktycznie sprawdzane na początku; poziom wymagań na poszczególnych zajęciach jest dostosowany do tych umiejętności), 2 dni, zakończone wręczeniem dyplomu ukończenia kursu. W trakcie zajęć uczeń jeździ kolejno wszystkimi modelami Alfa Romeo będącymi na wyposażeniu Centro, mając możliwość porównania napędu na przednie, na tylne i na cztery koła.

* ceny w tys. lirów; w okresie, gdy L.1000 = 2 PLN