A.L.F.A. skrót od Anonima Lombarda Fabbrica Automobili – pierwsza nazwa firmy, powstałej w 1910 roku z włoskiej filii spółki Darracq, późniejszej Alfa Romeo.
Alfa Corse dział wyścigowy firmy Alfa Romeo, odpowiedzialny za budowę, przygotowywanie i wystawianie w imprezach modeli wyczynowych.
Alleggerita (A) „odciążona” lub „lżejsza”: określenie wersji (z reguły wyczynowych), w których poprawę osiągów uzyskano m.in. dzięki redukcji masy w stosunku do odmiany standard; np. Alfa Romeo GTA (Gran Turismo Alleggerita) (por. Sovralimentata, SA).
America (Americana) określenie modeli lub ich wersji ukierunkowanych na rynek Stanów Zjednoczonych, np. w poł. lat 80. dostosowanie do panującej w USA mody na turbodoładowanie; np. Alfa Romeo Milano 1.8 Turbo Americana (1986).
Balocco nazwa krótkiej serii Alfa Romeo GTV6 (1982) z wzbogaconym wyposażeniem. Balocco – tor testowy firmy AR, położony w pobliżu autostrady A4 na zachód od Novary. Tradycyjne dla niektórych marek dodawanie do nazwy modelu nazwy toru wyścigowego, w Alfa Romeo oznaczało z reguły atrakcyjną wersję wyposażeniową (por. Imola, Monza).
Berlina przyjęte we Włoszech określenie typu 4-drzwiowego, 4-5-miejscowego nadwozia (= sedan), np. Alfa Romeo 1750 Berlina (1967-72).
Berlinetta zdrobnienie od Berlina; oznacza samochód o nadwoziu lżejszym i bardziej sportowym; 2-4 miejscowe; często typu coupé, np. Alfa Romeo 1900 Super Sprint Berlinetta Boano (1955).
Bialbero „dwuwałkowy” („albero a camme” – dosł. „wałek krzywek” czyli wałek rozrządu). W kontekście Alfa Romeo oznacza klasyczny, aluminiowy, 4-cyl. silnik rzędowy tej marki o dwóch wałkach rozrządu, stosowany w latach od 1954 (Giulietta) do 1994 (Spider).
Bimotore „dwusilnikowa”: określenie Alfa Romeo Bimotore (1935), pojazdu wyścigowego, zbudowanego w Scuderia Ferrari, wyposażonego w 2 ośmiocylindrowe silniki poch. z modelu Tipo B (P3), umieszczone przed i za kabiną kierowcy.
Biscione „wężysko”: intensyfikacja leksykalna słowa „biscia” – wąż; oznacza herbowego węża rodziny Visconti, widniejącego w znaku firmowym Alfa Romeo. 1. Wyrażenie „Casa del Biscione” – zamiennia leksykalna, oznacza Alfa Romeo; podobnie np. „Casa del Tridente” (trójząb) oznacza Maserati. 2. Biscione – nazwa serii Alfa Romeo Giulia (berlina) o bogatszym wyposażeniu, oznaczonej symbolem węża na tylnym słupku.
Carenato „o nadanym kształcie opływowym” – imiesłów od słowa „carenatura” (termin techn. oznaczający nadawanie formy opływowej, aerodynamicznej), np. Alfa Romeo 8C2900 B Spider Carenato.
Carrozzeria „nadwozie, karoseria”, także warsztat nadwoziowy (dawniej: pracownia budowy powozów konnych). Z reguły oznacza firmę projektującą i produkującą nadwozia samochodowe; C. najbardziej zasłużonymi dla Alfa Romeo (liczba i poziom realizacji) były Touring, Bertone, Pininfarina i Zagato.
Castagna nazwa włoskiej firmy projektowania nadwozi samochodowych. Pierwszy projekt na bazie Alfa Romeo w 1914 r.: model 40-60 HP „Siluro”. Określenie dodawane do nazw modeli o nadwoziach wg. projektu tej firmy; np. Alfa Romeo 1900 C Castagna (1953) (por. Touring, Zagato).
Cavallino Rampante „konik stający dęba”: czarny koń w żółtym polu herbowym z literami S.F., emblemat stajni wyścigowej Scuderia Ferrari, w której Enzo Ferrari w latach 1929-37 przygotowywał do wyścigów samochody Alfa Romeo; po 1946 znak firmowy Ferrari. Emblemat przejęty przez F. od oznaki bojowej dywizjonu lotnictwa z lat I wojny świat., w którym latał włoski as myśliwski, Francesco Baracca.
Coda tronca „ścięty tył”: określenie wersji nadwozia z tylną ścianą ściętą niemal pionowo w odróżnieniu od tyłu płynnie wydłużonego (Coda lungo). Rozwiązanie przyjęte w związku z wynikami doświadczeń prof. Wunibalda Kamma w dziedzinie aerodynamiki; np. Alfa Romeo Spider 1750 Coda tronca.
Coloniale „kolonialna” – oznaczenie wersji Alfa Romeo 6C 2500 z lat 1939-42, zamówionej przez Ministerstwo Obrony do eksploatacji we włoskich koloniach (gł. we Wschodniej Afryce).
Competizione „zawody”, „rywalizacja”: określenie niektórych wersji przystosowanych do wyścigów; np. Alfa Romeo 6C 2500 Competizione (1946) (por. Corsa).
Compressore „sprężarka”, oznaczenie wersji sportowych z silnikami doładowanymi sprężarką mechaniczną, np. Alfa Romeo 6C 1750 Gran Turismo Compressore (1931-32).
Corsa „wyścig”: określenie niektórych wersji specjalnie zbudowanych lub przystosowanych do wyścigów; np. Alfa Romeo 8C 2900 A Corsa (1935), także w zbitkach Spider Corsa (por. Competizione, Tipo Corsa).
Corto „krótka”: z reguły określenie wersji podwozia o mniejszym rozstawie osi; także w zbitkach, np. „corto gara”: krótka wyczynowa; np. Alfa Romeo 6C 2300 B Corto z lat 1938-39 o rozstawie osi 3000 mm (por. lungo).
Cuore sportivo „sportowe serce”: określenie o zabarwieniu emocjonalnym, oddające w skrócie filozofię i tradycje firmy Alfa Romeo.
de Dion typ zawieszenia tylnego (most napędowy) stosowanego gł. w samochodach sportowych i wyścigowych, także w Alfa Romeo, np. Alfetta. Od nazwiska franc. konstruktora, hr. Alberta De Dion.
Disco Volante „Latający Talerz”: nazwa modelu Alfa Romeo 1900 C52 Spider Touring Superleggera Disco Volante z 1952 r.
Duetto „duet”, nazwa nadana pierwszej wersji 2-miejscowej Alfa Romeo Giulia Spider z 1966 r. wytypowana w wyniku konkursu.
Europa na pocz. lat 90-tych oznaczenie wersji Alfa Romeo 33, 75 i 164 przeznaczonych na eksport i (w odróżnieniu od wersji na rynek krajowy) wyposażonych w katalizatory, np. Alfa Romeo 164 3.0 V6 Europa.
Evoluzione „rozwojowa”: z reguły określenie późnych, radykalnie wzmocnionych lub eksperymentalnych wersji, budowanych w krótkich seriach; np. Alfa Romeo 75 1.8 Turbo Evoluzione (1987).
Freccia d’oro „Złota Strzała”: nazwa modelu Alfa Romeo 6C 2500 Freccia d’Oro z 1947 r., opartego na wersji podstawowej z 1939 r.
Fuoriseria „poza serią”: w motoryzacji włoskiej: krótka seria specjalnej wersji danego modelu, często z eksperymentalnym nadwoziem lub silnikiem, z reguły bardzo ceniona na rynku kolekcjonerskim; np. Alfa Romeo 1900 C52 Spider Touring Superleggera Disco Volante (1952).
Giardinetta „Ogrodniczka”; włoskie określenie nadwozia kombi, typowe dla Alfa Romeo, np. Alfa Romeo 33 Giardinetta (1983) (por. Promiscua; Sportwagon).
Graduate, (the) „Absolwent”: chwyt marketingowy; określenie wersji Alfa Romeo Spider 2000 Veloce z 1985 r., nawiązujące do faktu, że Giulia Spider w pierwszej wersji (1600) „wystąpiła” w kultowym filmie Absolwent z 1967 r. z Dustinem Hoffmanem.
Gran Premio Romeo (G.P.R.)pełne oznaczenie wyścigowego modelu Alfa Romeo z 1923 r., bardziej znanego jako Alfa P1.
Gran Turismo (GT) określenie stosowane przez wiele marek (częściej w skrócie), oznaczające samochód turystyczny z silnikiem o dużej mocy, przeznaczony do wygodnego pokonywania znacznych odległości. W modelach Alfa Romeo także w zbitkach GTV (Gran Turismo Veloce), GTA itd. (por. Turismo Internazionale, TI).
Imola nazwa krótkiej serii Alfa Romeo 33 1.4 serii 3 (1994) z wzbogaconym wyposażeniem. Imola – miasto i tor wyścigowy na zachód od Rawenny, na którym rozgrywane są Grand Prix San Marino (por. Balocco, Monza).
Iniezione „wtrysk”: oznaczenie wersji silnika wyposażonych w aparat elektronicznego wtrysku paliwa, w czasach, gdy stanowiło to wyróżnienie. Także Iniezione elettronica i skr. IE – elektroniczny wtrysk paliwa oraz w niektórych wersjach ang. oznaczenie Injection.
Junior określenie dodawane do nazwy modelu, oznaczające jego ukierunkowanie na młodych nabywców (wersje tańsze, o skromniejszym wyposażeniu, lżejsze, cechujące się dobrymi osiągami i łatwością prowadzenia); np. Alfa Romeo Giulia GT 1300 Junior (1966).
Le Mans określenie wersji Alfa Romeo 8C 2300 z lat 1931-34, opartej na modelu 8C 2300 Lungo, jednak z silnikiem poch. od 8C 2300 Spider Corsa. Model ten przez 4 lata z rzędu wygrywał wyścig 24 godziny Le Mans w północnej Francji. W latach 1967-69 oznaczenie wersji wyśc. Alfy typ 33/2 z długim tyłem (coda lungo); we wrześniu 1968 egzemplarze tej wersji zajęły 3 pierwsze miejsca w klasie 2 l. w wyścigu 24 godziny Le Mans.
Lungo „długa”: z reguły określenie wersji podwozia o powiększonym rozstawie osi; np. Alfa Romeo 6C 2300 B Lungo z lat 1938-39 o rozstawie osi 3250 mm (por. corto).
Lusso (De Luxe, L) „luksusowa”: określenie wersji modelu czołowej pod względem wyposażenia; np. Alfa Romeo 2600 Berlina De Luxe (1965-67); Alfa Romeo Alfasud Lusso (1972) (por. Quadrifoglio Verde, Turismo Internazionale).
Maratona „Maraton” nazwa krótkiej serii Alfa Romeo GTV6 (1984) z wzbogaconym wyposażeniem. Maratona to potoczne określenie wyścigu drogowego Liege – Rzym – Liege, rozgrywanego w latach 1931-60 na trasie liczącej 5000 km. Tradycyjne dla niektórych marek dodawanie do nazwy modelu nazwy toru wyścigowego (np. Maserati Sebring, Kyalami) lub wyścigu u Alfa Romeo oznaczało z reguły atrakcyjną wersję wyposażeniową (por. Balocco, Imola).
Matta „szalona” – zwyczajowe (nie firmowe) określenie Alfa Romeo 1900 M (typ 51/52) z lat 1951-53, czyli samochodu terenowego na bazie modelu 1900 (1951-53).
Mille Miglia nazwa wyścigu drogowego, organizowanego przez Automobilklub w Brescii w latach 1921 – 1957 na stałej okrężnej trasie – pętli o długości 1000 mil, przebiegającej przez wiele miast północnych i środkowych Włoch, m.in. Verona, Vicenza, Padwa, Ferrara, Ravenna, Pesaro, Ancona, Pescara, Rzym, Pisa, Florencja, Bolonia, Parma. Określenie modeli przystosowanych do wyścigów drogowych; np. Alfa Romeo 6C 2300 B Mille Miglia (1938) (por. Targa Florio).
Monza określenie serii Alfa Romeo 8C 2300 (1931) w wersji drogowej, odpowiadającej wersji przystosowanej do wyścigów Grand Prix. Monza – miasto i tor wyścigowy na północ od Mediolanu, na którym rozgrywane są Grand Prix Włoch (por. Balocco, Imola).
Normale określenie wersji turystycznej Alfa Romeo RL z lat 1922-25 oraz RM (1923-25) w odróżnieniu od ich odmian Sport i Super Sport.
Nuova „nowa”: określenie zmodernizowanej wersji, odnawiającej ofertę w ramach tego samego modelu; np. Alfa Romeo Giulia Nuova Super 1300 (1974).
Osso di seppia „ossasepia”, „ość mątwy”; wydłużona, łukowata część szkieletowa kałamarnicy, po wypreparowaniu podawana papugom do ostrzenia dzioba. Przez skojarzenie kształtu – potoczna nazwa pierwszej wersji Alfa Romeo Giulia Spider z 1966 r. (zwanej też boat-tail – rufa statku lub coda lungo, a oficjalnie Duetto).
Passo ridotto (PR) „skrócony rozstaw osi”, oznaczenie wersji Alfa Romeo 6C 3000 z 1954 r. o rozstawie osi skróconym z 2250 do 2200 mm w stosunku do wersji 6C 3000 CM Coupé i Spider (1952-53) (por. Lungo, Corto).
Permanent 4 oznaczenie modeli ze stałym napędem na 4 koła, np. Alfa 33 Permanent 4 (1991-94).
Pescara miasto w prowincji Abruzja w środkowych Włoszech na wybrzeżu Adriatyku. Oznaczenie wersji Alfa Romeo Berlinetta 6C 2300 Pescara (1934) z silnikiem o mocy zwiększonej z 68-76 KM do 95 KM. Nazwa nadana po sukcesie tego modelu w wyścigu 24 godziny Pescara (3 pierwsze miejsca w klas. gen.).
Primavera „wiosna”, nazwa jednej z wersji Alfa Romeo 1900 z lat 1955-57 z dwudrzwiowym nadwoziem i dużą, panoramiczną tylną szybą.
Promiscua „przemieszana”: określenie nadwozia kombi, zastosowane przez Alfa Romeo w modelach Giulietta Promiscua (przed 1960) i Giulia Super Promiscua (1965) (por. Giardinetta; Sportwagon).
Quadrifoglio Quattro (Q4) oznaczenie wersji łączącej mocny silnik i bogate wyposażenie z napędem na 4 koła; np. Alfa Romeo 33 Q4 (1990).
Quadrifoglio Verde (QV) „(zielona) czterolistna koniczynka”. Wg. tradycji: po raz pierwszy namalowana na trójkątnym, białym tle z inicjatywy gł. konstruktora firmy, Giuseppe Merosiego, jako talizman szczęścia na samochodach wyścigowych Alfa Romeo RL TF po sukcesie firmy w wyścigu Targa Florio w 1923 r. (1, 2 i 4 miejsce). Symbol używany w tradycji Alfa Romeo dla oznaczania wersji najlepszych pod względem wyposażenia i osiągów. Dawniej także Quadrifoglio Argento, Oro i Platino (odp. srebrna, złota i platynowa koniczynka; w każdym wypadku ozn. wersję sportowo-luksusową); np. Alfa Romeo 164 3.0 V6 QV (por. Cavallino Rampante).
Roadster określenie nadwozia odkrytego (ze składanym dachem) o cechach bardziej sportowych niż kabriolet (w odniesieniu do pojazdów włoskich częściej stosowano nazwę Spider); np. Alfa Romeo RZ (zbitka Roadster Zagato) (1990) (por. Spider).
Scatolato „telaio scatolato” = rama pudełkowa – spawany, przestrzenny szkielet wykonany z lekkich, sztywnych prostokątnych kształtowników aluminiowych, zastosowany w wyśc. Alfa Romeo 33 SC 12 (1977).
Scuderia Ferrari dział wyścigowy Alfa Romeo, kierowany w latach 1929-37 przez Enzo Ferrariego. Od 1933, po czasowym wycofaniu się AR z wyścigów, Ferrari prowadził S.F. jako praktycznie niezależną firmę, przygotowującą pojazdy wyścigowe na bazie i ze wsparciem technicznym Alfa Romeo (por. Cavallino rampante).
Scudetto zdrobn. od scudo – „tarcza”. Określenie Alfa Romeo oznaczające centralny wlot powietrza z reguły o kształcie zbliżonym do sferycznego trójkąta. Służy jako tarcza herbowa, mieszcząca znak firmowy, i jako tradycyjny wyróżnik wizualny samochodów tej marki. Scudetta wielu modeli, o urozmaiconych, wyrafinowanych kształtach, są wybitnymi dziełami wzornictwa motoryzacyjnego.
Sovralimentato (SA) „doładowany”: określenie stosowane przez Alfa Romeo dla oznaczenia wersji silnika z doładowaniem turbosprężarką, np. Alfa Romeo GTA SA (1967)
Speciale określenie dodawane do nazwy niektórych modeli; z reguły oznacza wyróżniającą się serię o bardziej atrakcyjnym wyglądzie i ponadstandardowych osiągach; np. Alfa Romeo Giulietta Sprint Speciale (1957) (por. Super, Veloce).
Special Equipment nazwa serii Alfa Romeo Alfasud z 1974 r. o wzbogaconym wyposażeniu, przeznaczonej na rynek Wielkiej Brytanii.
Sportwagon stosowane przez Alfa Romeo określenie nadwozia typu kombi o linii bardziej rasowej i sportowej niż typowe, ściśle praktyczne kombi, np. Alfa Romeo 156 Sportwagon (1999) (por. Giardinetta; Promiscua).
Spider (Spyder) przyjęte z reguły w odniesieniu do pojazdów włoskich określenie nadwozia odkrytego (ze składanym dachem); stosowane do modeli o cechach bardziej sportowych niż kabriolet. (nazwa pochodzi od typu lekkiego powozu konnego spyder, budowanego w Dublinie w Irlandii); np. Alfa Romeo Giulietta Spider (1955) (por. Roadster).
Sportiva (Sport) „sportowa”: określenie dodawane do nazwy niektórych modeli: oznaczało bardziej sportową odmianę nadwozia, ew. wersje silnika; także w zbitkach Gran Sport, Super Sport; np. Alfa Romeo 2000 Sportiva (1954) (por. Speciale, Sprint, Super, Veloce).
Sprint określenie dodawane do nazwy niektórych modeli: z reguły oznaczało bardziej sportową odmianę nadwozia i wersję o ponadstandardowych osiągach; np. Alfa Romeo Giulietta Sprint (por. Speciale, Sportiva, Veloce). Także w zbitkach z innymi określeniami, np. Sprint Speciale (SS), Sprint Veloce (SV).
Stradale „drogowa”: określenie samochodu wyścigowego w wersji przystosowanej do ruchu na drogach publicznych i sprzedawanego (z reguły na indywidualne zamówienia); np. Alfa Romeo 33/2 Stradale (1967).
Super określenie dodawane do nazwy niektórych modeli; z reguły oznacza mocną wersję silnika o ponadstandardowych osiągach; np. Alfa Romeo 166 3.0 V6 Super; także w zbitkach z innymi określeniami, np. Super Sport (por. Speciale, Sportiva, Veloce).
Superleggera „superlekka”: człon nazwy Touring Superleggera – systemu konstrukcji nadwozi samochodowych firmy Carrozzeria Touring Milano, opartego na zasadach dopracowania aerodynamicznego i maksymalnej redukcji masy, m.in. dzięki zastosowaniu szkieletu przestrzennego z rurek ze stali chromowo-molibdenowej, pokrywanych arkuszami z blachy aluminiowej; np. Alfa Romeo 1900 C Touring Superleggera.
Superproduzione określenie wyścigowej, pozaseryjnej wersji Alfa Romeo 147, przeznaczonej do wyścigów torowych, wyposażonej m.in. w rurowy szkielet usztywniający nadwozie i silnik o mocy 220 KM (od roku 2000).
Targa Florio nazwa wyścigu drogowego, organizowanego w latach 1906-1973 na drogach północno-zachodniej Sycylii. Określenie modeli przystosowanych do wyścigów drogowych; np. Alfa Romeo RL Targa Florio (1923) (por. Mille Miglia).
Testa fissa „stała głowica” – typ silnika, w którym głowica stanowi wspólny odlew z kadłubem; np. Alfa Romeo 6C 1500 Super Sport testa fissa (1928-29).
Tipo Corsa „typ wyścigowy”, oznaczenie wersji modelu podstawowego, przeznaczonej do udziału w wyścigach, stosowane w pierwszych modelach ALFA, np. 24 HP tipo corsa (1911), 40 – 60 HP tipo corsa (1913), (por. Corsa, Competizione).
Touring nazwa włoskiej firmy projektowania, konstrukcji i budowy nadwozi samochodowych, działającej w Mediolanie w latach 1926-66 jako Carrozzeria Touring Milano. Określenie dodawane do nazw modeli o nadwoziach wg. projektu tej firmy; np. Alfa Romeo 1900 C Touring Superleggera (1951) (por. Castagna, Ghia, Superleggera, Zagato) (por. Słownik Biograficzny, hasło Bianchi Anderloni).
Tubolare „rurowa”: określenie wkomponowane w nazwę Alfa Romeo Giulia TZ (Tubolare Zagato) z 1963 r. (i TZ2 z 1965 r.), oznaczające konstrukcję nadwozia (szkielet z rur stalowych).
Turismo Internazionale (TI) określenie mocnej i dobrze wyposażonej wersji danego modelu, często w modelach mniejszych, nie spełniających wyższych kryteriów GT (por. Gran Turismo, GT).
Twin Spark (TS) „bliźniacza świeca”: oznaczenie modeli z silnikami wyposażonymi w system 2 świec zapłonowych na każdy cylinder. Rozwiązanie to Alfa Romeo stosowała już w 1965 r. (model GTA), a także w prototypie z 1914 r., jednak oznaczenie TS występuje w odniesieniu do silników z serii Twin Spark budowanych od 1987 r.; np. Alfa Romeo 145 1.8 TS.
Unificato „połączony”; określenie wersji Alfa Romeo RMU (1925-26), łączącej cechy RM Normale i RM Sport – w celu dodania do oferty pojazdu turystycznego tańszego (silnik 4-cyl.) od RL Normale (6 cyl.).
Veloce „szybka”: określenie dodawane do nazwy niektórych modeli; z reguły oznaczało mocniejszą wersję silnikową i ponadstandardowe osiągi; np. Alfa Romeo 1750 Spider Veloce (por. Speciale, Sportiva, Super).
Volumetrico „wolumetryczne”: (także skrót V) czyli volumetrico, to oznaczenie wersji Alfy 33 1.3 serii 3 z pocz. lat 90. z dwoma gaźnikami. Określenie to oznacza poprawioną efektywność wolumetryczną (napełniania komór spalania mieszanką paliwowo-powietrzną) dzięki zastosowaniu w układzie dolotowym dwóch dwuprzelotowych gaźników.
słownik opracował Grzegorz Grątkowski
