Słownik firm nadwoziowych

„Człowiek, to brzmi dumnie” – z pewnością powiedzenie to staje się prawdziwe, gdy patrzymy na niektóre wytwory naszych, rodzaju ludzkiego, rąk i umysłów. Wśród nich najbardziej oddziałują na nas dzieła sztuki, te znajdujące się w muzeach. Jednak przedmioty którymi się otaczamy również mogą być dziełami sztuki – użytkowej. O tym nie trzeba nikogo przekonywać, jeśli spojrzymy choćby na kilka zdjęć roweru poniżej i zestawimy to z produktami made in china dostępnymi w supermarketach.

Zbyszek

Autor opracowania: Grzegorz Grątkowski, edycja: Zbigniew Szczygielski

Abarth, Turyn, od 1947. Carlo Abarth, włoski konstruktor pochodzenia austriackiego, pracował w 1946 r. przy projekcie Cisitalia (krótka seria wyrafinowanych stylistycznie coupé wysokiej klasy, skonstruowanych z inicjatywy przedsiębiorcy Piero Dusio), od 1947 r. zajmował się tuningiem samochodów, a w 1949 r. założył własną spółkę, w której początkowo wytwarzał elementy specjalnego wyposażenia samochodów sportowych (przede wszystkim układy wydechowe), a następnie produkował pod własna marką małoseryjne samochody oparte na zespołach mechanicznych m.in. firm Fiat, Simca, Alfa Romeo i Porsche (np. Abarth 1000 Bialbero, 1961). AR: np. Abarth-Alfa 2000 Coupé (1954); Giulietta Sprint Veloce Abarth 1000 (1958).

Allemano, Turyn, 1928-65. Firma założona przez Serafino Allemano, pocz. jako warsztat naprawy samochodów, od 1935 budowa krótkich serii pojazdów na podwoziach firm włoskich. Wznowienie działalności po przerwie woj., – także realizacje na bazie samochodów zagr. Zakończenie dział. w związku z kryzysem roku 1964. AR: np. Alfa Romeo 2500 coupé (1950).

Balbo, Turyn, 1914-54. Zał. przez Alfonso Balbo, zdobyła renomę budową nadwozi na mechanice Lancia. Po śmierci Balbo dyrektorem został Carlo Follis. Po przerwie w okresie woj. (zniszczenie zakładu podczas bombardowania), wznowienie działalności. Firma upadła w 1 poł. lat 50., podobnie, jak większość małych producentów nadwozi, w związku z ogólnymi przemianami w przemyśle samochodowym (firmy motoryzacyjne, w tym największy FIAT, zaczęły wypuszczać gotowe produkty z nadwoziami samonośnymi, a nie ramowe podwozia z silnikami, przeznaczone do zabudowania przez „carrozzieri”). AR: np. Alfa Romeo 2500 coupé (1950), Coupé de Ville 1750.

Bertone, Grugliasco (k. Turynu), od 1912. Zalążkiem potężnej dziś firmy był warsztat samochodowy Giovanniego Bertone, od 1934 r. budujący fuoriserie, np. na bazie Alfa Romeo 2300 i 2500. 1928-1938 nadwozia gł. dla Lancii. Od 1933 r. z ojcem współpracował syn Giuseppe „Nuccio” Bertone. Oprócz karoserii, budowa krótkich serii całych samochodów. W okresie woj. produkcja ambulansów i pojazdów dla wojska. Po wojnie kryzys (lata upadku firm nadwoziowych); 1952 zatrudnienie Franco Scaglione, lata 50.: projekty B.A.T. 5, 7 i 9 na bazie Alfa Romeo 1900. Wlk. sukces proj. Alfa Romeo Giulietta Sprint, rozbudowa zakładu i produkcja na skalę przemysłową. 1959 zatrudn. Giorgio Giugiaro, 1965 Marcello Gandini. Po 90 latach działalności skala i poziom dorobku Carrozzeria Bertone daje jej miejsce w czołówce światowych firm nadwoziowych. Szczeg. silny związek z firmami Alfa Romeo i Lamborghini. AR: np. Alfa Romeo Giulietta Sprint (1954), Alfa Romeo Giulia GT (1963); proj. studialne: 1900 Carrozzeria Bertone (1953), 2600 HS (1963), Giulia Canguro (1964) (na zdj.), 33 Carabo (1968), 33 Navajo (1976).

Boano, Turyn, 1954-58. Mario Boano początkowo (do 1934 r.) pracował w firmie Giovanniego Fariny i przez pewien czas uczył w turyńskiej szkole budowy nadwozi samochodowych. Po nieudanej próbie otwarcia samodzielnego zakładu od 1943 r. zatrudniony był w firmie Ghia. Po wojnie, działając przez krótki okres wraz z synem Giampaolo pod własną nazwą, projektował i budował nadwozia pojazdów firm włoskich i zagr., szczeg. amer. Sukces odniósł już na początku działalności, budując Alfa Romeo 6C 3000 CM z silnikiem 3,5 litra na zamówienie prezydenta Argentyny, Juana Peron. 1955 – piękny projekt Alfa Romeo 1900 Super Sprint Berlinetta Boano (na zdj.), (1956: druga wersja).Bollani, Mediolan, 1912 – ?. Firmę La Carrozzeria Industriale per Automobili Bollani założył Giuseppe Bollani. W latach I wojny świat. prod. na potrzeby wojska, później nadwozia samochodów znanych marek. Ok. 1921 r. zyskała dobrą opinię i była na progu prawdziwego sukcesu. Po 1922 r. z niejasnych przyczyn zakończyła działalność. AR: np. Limousine G1 Carrozzeria Bollani (1921).

Boneschi, Cambiago (k. Mediolanu), od 1919. Giovanni Boneschi założył firmę karosującą samochody wyższej klasy; dobrą reputację zyskał realizacjami na bazie Lancii. W latach II wojny świat. prod. na potrzeby wojska, zniszczenie zakładu, 1946 wznowienie. Alfa Romeo Boneschi była oficjalnym (autoryzowanym przez producenta) modelem na podwoziu RM. W latach 60. zapoczątkowała nowy styl „a linee tese” (wyciągniętych linii) – aerodynamicznych, ale nie zaokrąglonych. Obecnie buduje wyłącznie pojazdy przemysłowe i transportowe. AR: np. 2500 Sport Carrozzeria Boneschi, (1940), 2500 Cabriolet (1950), 1900 Super Sprint Astral (1953) (na zdj.), 2600 Spider (1963).

Brianza, Mediolan, 1932-?. Firma, działająca w dawnych zakładach Zagato, zyskała dobrą opinię, budując nadwozia luksusowych i prestiżowych samochodów lat 30. – także na bazie Alfa Romeo. Brak danych o zakończeniu jej działalności, co nastąpiło przed II wojną świat.

Castagna, Venegono Superiore (k. Varese), 1894-1954. Carlo Castagna przejął grupę mediolańskich warsztatów budujących nadwozia pierwszych samochodów i ukierunkował działalność na karosowanie podwozi znanych marek, w tym wielu Alfa Romeo, od najwcześniejszych modeli tej firmy do lat 50 (piękne coupé oparte na AR 1900). W okresie II wojny świat. realizował dostawy dla wojska, po zniszczeniu zakładu w wyniku bombardowania działalność wznowiono w Venegono. Po kilku latach sukcesów nastąpił upadek, jednak do dzisiaj Castagna cieszy się renomą jednej z najbardziej prestiżowych i eleganckich firm w historii. AR: na bazie RL, 1500, 1750, 8C 2300, 6 C 2300 i 6 C 2500 torpedo i cabrio, np. Torpedo 1750 (1929-33), 2300 Tipo Pescara, Carrozzeria Castagna (1937), 2300 B Vistotal, Coupé 1900 (1953)(na zdj.).

Colli, Mediolan, 1932-73. Firma założona przez braci Colli, specjalizująca się w lekkich, sportowych nadwoziach. Na pocz. lat 50. niemal całą działalność C. stanowiła intensywna współpraca z Alfa Romeo: najpierw krótkie serie wersji specjalnych, później modeli Giulietta i Giulia, np. Promiscua (czyli Giulia w wersji kombi). Sensacją w okresie powojennym był zbudowany przez Colli model „Aeroauto”, prototypowy samochód, który można było szybko przekształcić w mały samolot (przeszedł wszystkie testy i spełnił wymogi homologacyjne). AR: np. Alfa Romeo 1900 Gran Luce Carrozzeria Colli (1953).

Dux, Mediolan, 1929-32. Tę małą pracownię założyli Sandro Volpi i Vittorio Ascari, brat startującego na Alfa Romeo kierowcy wyścigowego Antonia. Działała krótko, ale zapisała na swoim koncie kilka prestiżowych realizacji, także na mechanice Alfa Romeo, np. 1750 Super Sport.

Ellena, Turyn, 1954-66. Właścicielami firmy byli Luciano Pollo i Ezio Ellena. Dla Alfa Romeo zbudowali nadwozie 2-drzwiowej wersji sedanu AR 1900.

Farina, Turyn, 1906-53. Giovanni Farina utworzył w 1906 r. mały, rodzinny warsztat, który później rozwinął w spory zakład Stabilimenti Farina. W okresie I wojny świat. budował samochody wojskowe i samoloty, później zarówno fuoriserie, jak i normalna produkcja nadwozi. Zakład zniszczony bombardowaniem pod koniec II wojny świat., następnie wznowienie działalności i po kilku latach upadek. Jako pracownia designu F. należała do czołówki włoskiej szkoły eleganckich i wyrafinowanych projektów lat 20 i 30. (Brat Giovanniego, Battista, po wielu latach pracy w jego firmie założył własną spółkę, która znana jest pod nazwą Pininfarina i należy do ścisłej czołówki światowego designu motoryzacyjnego). Wiele realizacji opartych na Alfa Romeo, np. RL Super Sport Torpedo Weymann Carrozzeria Stabilimenti Farina (1923); także w latach powojennych, np. 6C 2500 (1947) (na zdj.).

Fontana, Bassano del Grappa (Vicenza), 1871-?. Baldassare Fontana był założycielem warsztatu budowy powozów konnych, w którym od pocz. XX w. wytwarzano także nadwozia samochodowe. W 1920 r. nastąpiło wznowienie działalności po przerwie w latach I wojny świat; firma produkowała samochody prestiżowe, także na bazie Alfa Romeo. Zreorganizowana w 1929 r., otrzymała nazwę Fontana & Pietrobuoni, a po 1938 r. (wycofanie się braci Fontana), Carrozzeria Pietrobuoni. Działała do końca lat 60-tych, przez ostatnie kilkanaście lat produkując autobusy. AR: Finto Cabriolet 1750 Carrozzeria Fontana & Pietrobuoni (1930).

Francis Lombardi, Vercelli, 1947-73. Po zakończeniu II wojny świat. znany lotnik Francis Lombardi przekształcił firmę S.p.A. Avia (zakład budowy samolotów szkolnych i turystycznych), utworzoną przez siebie w 1938 r., w S.a.s. Francis Lombardi, w której do 1950 r. oprócz pojazdów budował niewielkie ilości samolotów, a następnie ograniczył się do motoryzacji. Specjalizował się w karosowaniu samochodów Fiat. Jego modele odnosiły liczne sukcesy sportowe. Jedna z licznych fuoriserii opartych na Alfa Romeo 1900 firmowana była przez F.L. (1953).

Garavini, Turyn, 1908-58. Eusebio Garavini założył w 1908 r. firmę Carrozzeria Piemonte, która szybko odniosła sukces w postaci zainteresowania ze strony Diatto – liczącego się producenta samochodów. Doszło najpierw do fuzji pod nazwą Diatto & Garavini, a następnie rozłączenia i od 1914 Garavini był samodzielnym właścicielem spółki. W latach 1915-18 realizował dostawy dla wojska, po wojnie miał miejsce dynamiczny rozwój firmy, produkującej nadwozia do prestiżowych samochodów włoskich i zagr. Wznawiając działalność po II wojnie świat. (uszkodzenia zakładu), G. zmienił profil na prod. pojazdów przemysłowych i autobusów. 1958 fuzja z firmą Viberti i zmiana nazwy. W ofercie G. w okresie międzywojennym było sporo Alfa Romeo, np. Berlina 6C 1750 Turismo.

Ghia, Turyn, od 1915. Giacinto Ghia od początku działalności swojej firmy stawiał na oferowanie zamożnej klienteli samochodów luksusowych i sportowych wysokiej klasy. Produkcja była niewielka, ale zakład uchodził za renomowany i cieszył się prestiżem. Jeszcze większe sukcesy zaczął odnosić po II wojnie świat., gdy dzieło zmarłego w 1944 r. Ghia kontynuowali jego następcy, odnosząc największe sukcesy w latach 50; następnie firma została wykupiona przez Forda i działa do dziś jako studio designu samochodowego w ramach tego koncernu. Samochody Alfa Romeo były w centrum typowych realizacji G., np. Cabrio 2300 B Corto 2 serie (1938), Cabriolet 2500 (1947), 1900 Super (1955), 1900 Super Sprint (1955) (na zdj.).

Introzzi, Lipomo (k. Como). Specjalnością tej firmy były nadwozia samochodów użytkowych i przemysłowych. W 2 poł. lat 50. przedstawiła także niezwykle udziwniony projekt na bazie Alfa Romeo Giulietta (1958).

Ital Design, Moncalieri (k. Turynu), od 1968. Ital Design jest marką używaną przez firmę S.I.R.P. (Studio Industriale Realizzazioni Prototipi), którą w 1968 r. założyli Giorgio Giugiaro, Aldo Mantovani i Luciano Bosio. Giugiaro, m.in. po latach pracy w firmach Bertone i Ghia, miał już w tym okresie opinię jednego z czołowych designerów na świecie. Na pierwsze lata działalności I.D. przypadła ewolucja jego stylu od linii zaokrąglonych do nadwozi o ostrych, klinowatych kształtach (np. Lotus Esprit, jeszcze bardziej radykalny projekt Maserati Boomerang, a następnie np. VW Scirocco i Lancia Delta), a w latach 80. stopniowy (poprzez modele Lancia Thema, Renault 21) powrót do miękkich, aerodynamicznych form (Jaguar Kensington, Bugatti EB 112). Charakterystyczną cechą I.D. jest projektowanie zarówno pojazdów do masowej produkcji (np. VW Golf, Fiat Panda i Uno), jak i prototypów wyłącznie eksperymentalno-wystawienniczych (Medusa, Capsula, Marlin, Orbit). I.D. firmowała kilka znanych modeli Alfa Romeo, np. Alfasud (1971), Alfetta GT/GTV (1974), Alfasud Sprint (1976), a oprócz tego pokazała np. prototypy 33/2 Iguana (1969), Alfasud Caimano (1971) i Alfa Romeo Scighera (1997).

Michelotti, Orbassano (k. Turynu), od 1949. Giovanni Michelotti rozpoczął karierę jako stylista i dostawca nadwozi samochodowych dla producentów działających w Turynie. Od 1960 jest także samodzielnych konstruktorem. W oparciu o Alfa Romeo Giulietta zaprojektował piękne coupé Giulietta Goccia Carrozzeria Michelotti (1960).

Montescani, Turyn, 1927-?. Francesco Montescani ukierunkował swoją firmę na budowę nadwozi szczeg. luksusowych i wyrafinowanych samochodów włoskich producentów. Zdobył uznanie znakomitym poziomem wykonania i wykończenia swoich prac. Po drugiej wojnie świat. nie wznowił przerwanej działalności. AR: np. Alfa Romeo RL cabrio Carrozzeria Montescani; Alfa Romeo 6C 1500 Spider Carrozzeria Montescani.

Moretti, Turyn, od 1925. Jako początkową datę istnienia spółki Moretti przyjęto rok, w którym Giovanni Moretti zbudował swój pierwszy motocykl. W 2 lata później wykonał samochód, a od 1939 r. wytwarzał pojazdy elektryczne – założył w tym celu firmę SAMEM (Societa Anonima Motocarri Elettrici Moretti). W 1946 r. wrócił do budowy motocykli i małych samochodów, od 1949 produkował krótkie serie samochodów, głównie na bazie Fiatów. Projekty oparte na AR: np. Alfa Romeo Giulietta Carrozzeria Moretti (1958), Giulietta Folk (1980 – była to wersja kombi nowej Giulietty, przypominająca linię późniejszej Alfy 33 Sportwagon).

OSI, Turyn, 1960-68. Firmę założyli Arrigo Olivetti i Luigi Segre, zamierzając realizować projekty Ghia; następnie stworzyli własny ośrodek projektowy. Po roku 1968 zmiana profilu na budowę maszyn przemysłowych i działalność w branży drukarskiej. Projekty na bazie AR: np. Scarabeo i Alfa Romeo 2600 De Luxe.

Pavesi, Mediolan, od 1931. Ernesto Pavesi, którego firma wykonywała głównie specjalne przebudowy i luksusowe wykończenia samochodów wyższej klasy, zrealizował w maju 1968 r. krótką serię Alfa Romeo 1750 Giardinetta Veloce – była to wersja kombi modelu 1750 Berlina.

Pettenella, San Leo (k. Pesaro). W latach 70. firma P. oferowała samochód Leontina Gran Sport 1750, czyli dokładną kopię (podwozie i nadwozie) Alfa Romeo 1750 Sport z lat 1929-30. Powstało kilka egz. tego ręcznie wykonywanego pojazdu, wyposażonego w nowoczesne zespoły mechaniczne.

Pieri, Florencja, 1864-?. Firma De Luxe Carrozzeria Luigi Pieri początkowo budowała powozy konne, później również nadwozia samochodów, także na bazie Alfa Romeo, np. Coupé i Spider 1750 Super Sport.

Pininfarina, Turyn, od 1930. Battista Farina (przydomek Pinin) utworzył własną firmę Carrozzeria Pinin Farina 22.05 1930 r., po wielu latach pracy w należącej do brata Giovanniego spółce Stabilimenti Farina. Jego zakład ewoluował od rzemieślniczej budowy pojedynczych nadwozi do półprzemysłowej produkcji krótkich serii. W latach przedwojennych osiągnął pozycję prekursora, którego projekty wyprzedzały stylistykę panującą w światowej motoryzacji o 10-15 lat. W latach 50. jego firma zdobyła renomę w USA, od tego czasu projekty na zamówienia wielu firm zagr. W 1958 r. otwarty został nowoczesny zakład przemysłowy należący do C.P. W 1961 r. na czele przedsiębiorstwa stanęli Sergio Pininfarina (syn) i Renzo Carli. C.P., kojarzona w szczególności z fascynującymi modelami Ferrari, pod względem ilości i jakości dorobku należy do ścisłej czołówki firm designu motoryzacyjnego. Ma na swoim koncie wiele projektów i realizacji dla Alfa Romeo, np. Cabriolet 2300 B Carrozzeria Pininfarina (1935-37), Cabriolet 2500 Sport (1940), 2500 Turismo, Cabriolet 1900 (1952) (na zdj.), Coupé 1900 (1953), Alfa Romeo Duetto (Spider) na bazie Giulii, Alfa 164 (1987) oraz b. atrakcyjne, niezrealizowane projekty 33 Carrozzeria Pininfarina (1969) i Alfetta Spider (1972).

Riva, (Włochy). Niemal nic nie wiadomo o tej firmie, która w pierwszych latach powojennych przedstawiła b. piękny projekt Alfa Romeo Berlinetta Sport 2500 S Carrozzeria Riva.

Sala, Mediolan, 1901-33. Prestiżowa, mediolańska firma budująca nadwozia samochodowe powstała w wyniku konsolidacji grupy XIX-w. producentów powozów, np. Taramella & C., kontrolowanych przez Cesare Sala. Od 1905 r. działała pod nazwą Carrozzeria Italiana – Cesare Sala, karosując przede wszystkim samochody Isotta-Fraschini, ale także Alfa Romeo. W latach wlk. kryzysu ogłosiła upadłość.

Schieppati, Mediolan, 1889-1950. Augusto Schieppati założył mały warsztat budowy powozów i nadwozi, który po kilku latach udało mu się przekształcić w przedsiębiorstwo o skali przemysłowej. W latach I wojny świat. realizował dostawy dla wojska; później został przedstawicielem firmy Diatto na okręg mediolański. Jednocześnie dostarczał karoserie do samochodów innych marek. W okresie II wojny świat. ponownie przestawił profil produkcji na potrzeby wojska. Po zniszczeniach podczas bombardowania zakład wznowił działalność i do 1950 r. produkował pojazdy użytkowe, jednak po kilka latach został zamknięty w związku ze śmiercią właściciela. Schieppati była jedną z pierwszych firm, karosujących samochody Alfa Romeo.

Scioneri, Savigliano (k. Cuneo), od 1943. Firma Scioneri di Savigliano specjalizowała się w przeróbkach samochodów produkowanych masowo poprzez oferowanie dodatków wewnętrznych i zewnętrznych. Jej założyciel, Antonio Scioneri, początkowo wytwarzał elektryczne urządzenia gospodarstwa domowego, później naprawiał samochody. Od 1950 r. rozwijał drugą formę działalności: budowę nadwozi samochodowych, głównie dla różnych modeli marki Fiat, ale także dla Alfa Romeo. W 1969 r. ponownie ograniczył się do produkcji akcesoriów i dodatków. AR: np. Alfa Romeo Giulietta Carrozzeria Scioneri.

Sport, Mediolan. Na pocz. lat 30-tych powstało kilka egz. Alfa Romeo 1750 „La Sportiva” z nadwoziami firmy Sport, o której praktycznie nic więcej nie wiadomo; np. AR 1750 Spider Speciale Gran Sport oraz 1750 Berlina Carrozzeria Sport.

Touring, Nova Milanese (k. Mediolanu), 1926-66. Firmę założyli Carlo Felice Bianchi-Anderloni i Gaetano Ponzoni, specjaliści od budowy lekkich, aerodynamicznych nadwozi, zapewniających samochodom wysokiej klasy dobry stosunek mocy do masy. Początkowo stosowali tzw. metodę Weymanna, której byli licencjobiorcami na obszar Lombardii. W poł. lat 30. opracowali własny system Touring Superleggera, oparty na doświadczeniach techniki lotniczej, wykorzystywany do budowy karoserii wielu włoskich samochodów o sportowej charakterystyce (np. Ferrari, Lancia, Maserati, Alfa Romeo, Lamborghini) i udostępniany na licencji producentom zagr. (np. Bristol, Aston Martin). Samochody karosowane przez Touring miały znakomitą opinię i osiągają b. wysokie ceny na rynku kolekcjonerskim. Wiele realizacji na bazie Alfa Romeo, np. 2300 Pescara Carrozzeria Touring, 2500 Turismo, Coupé 2500 Villa d’Este (1948-52) 1900 Super Sprint (1955).

Viberti, Nichelino (k. Turynu), od 1922. Firma specjalizująca się w produkcji pojazdów przemysłowych. W 1922 r. Candido Viberti założył w Turynie Carrozzeria Vittoria, zakład wytwarzający nadwozia, głównie Ceirano 150. Po przejęciu firmy Ceirano przez Fiata w 1928 r. Viberti zajął się produkcją pojazdów transportowych, ale pobocznym profilem działalności pozostała budowa karoserii samochodów osobowych, także Alfa Romeo, np. Cabriolet 1750 Gran Turismo Carrozzeria Viberti (1931).

Vignale, Grugliasco (k. Turynu), 1946-74. Specjalnością Alfredo Vignale była budowa nadwozi i produkcja krótkich serii samochodów. Zyskał poważną renomę międzynarodową i współpracował z wieloma firmami włoskimi i zagranicznymi. Projekty Vignale cechowały się wytworną elegancją i wyrafinowaniem – przykładem mogą być rasowe, sportowe coupé – np. Ferrari Tipo 340 America (1952) i Cunningham (1953). Po śmierci Vignale w 1969 r. firma została przejęta przez Ghia i działała do roku 1974. Na zdj. – Alfa Romeo 1900 Super Sprint Carrozzeria Vignale (1957).

Viotti, Turyn, 1921-64. Rzemieślniczy warsztat zabudowy samochodów, założony przez wspólników Viotti i Tolfo, szybko zyskał dobrą opinię dzięki wlk. dokładności wykonania prac, co wkrótce umożliwiło rozwinięcie działalności na skalę przemysłową. Pod koniec II wojny świat. zakład został zniszczony, ale właściciele wznowili produkcję w nowym miejscu i w 1946 r. przedstawili zbudowane przez Viotti duże, bagażowe kombi pod nazwą Giardinetta z drewnianymi okładzinami i panelami nadwozia. Pojazdy tego typu były w następnych latach specjalnością firmy i powstawały także na bazie Alfa Romeo, ale w oparciu o mechanikę tej firmy Viotti budowała również samochody luksusowe, np. Berlina Aerodinamica Pescara Carrozzeria Viotti; Alfa Romeo Giardinetta 2500 (1952).

Worblaufen, od 1930. Firmę Worblaufen, działającą w szwajc. miejscowości o tej samej nazwie, założył F. Ramseier. Budował głównie kabriolety na podwoziach różnych producentów, a od pocz. lat 90. skoncentrował się na produkcji autobusów. AR: np. 1900 cabrio.

Young, Bromley, Kent (Anglia), 1863-1968. Stara, angielska firma powozowa, w XX w. była jedyną firmą zagraniczną, karosującą spore ilości samochodów Alfa Romeo (jako oficjalny dostawca nadwozi dla AR importowanych do Wlk. Brytanii). Założona przez Jamesa Younga w hrabstwie Kent, w latach 1863-1908 budowała powozy konne, później samochody, w latach I wojny świat. pojazdy wojskowe, następnie wznowiła działalność po uszkodzeniach zakładu i znowu karosowała samochody, głównie Rolls-Royce i Bentley. AR: np. Torpedo 6C 1750 Sport Carrozzeria James Young (1929-32); 6C 1900 Gran Turismo (1933).

Zagato, Terrazzano di Rho (k. Mediolanu), od 1919. Firma założona przez Ugo Zagato, od początku stawiająca na lekkie, sztywne, agresywnie wyglądające nadwozia samochodów sportowych, konstrukcyjnie oparte na technice lotniczej, szybko zyskała dobrą opinię dzięki wysokiej jakości realizacji. Od 1945 r. działała jako spółka Ugo (ojciec) oraz Elio i Gianni (synowie) pod nazwą La Zagato. Współpracowała z wieloma producentami włoskimi (Lancia, Maserati, Ferrari, Autobianchi) i zagr. (Aston-Martin, Rover, Volvo). Ma szczególnie ważne miejsce w historii Alfa Romeo, np. AR 8C 2300 Le Mans (1934); 8C 2900 B Spider Carenato (1948); 2500 B Panoramica; 1900 Super Sprint Zagato (1954) (na zdj.).

Inne firmy, o których wiadomo, że miały w swoim dorobku realizacje oparte na Alfa Romeo, ale brakuje o tym konkretnych informacji lub przykładów:

Arthur Mulliner (Anglia),

Barker & Co. (Anglia),

Borsani (Cornaredo k. Mediolanu),